Op het eerste gezicht waren de cijfers die de Nederlandse grootbank presenteerde boven verwachting. Zowel de inkomsten als de nettowinst verrasten positief, maar iets dieper in de cijfers zaten wel degelijk wat tegenvallende punten. Zo zakte de rentemarge naar 1,36 procent, terwijl analisten gepolst door Bloomberg rekenen op een stabilisatie op 1,37 procent.

Rentemarge viel tegen
Net als andere Nederlandse banken is ING behoorlijk afhankelijk van rentebaten en minder van commissies. Afgelopen kwartaal ontving ING netto 3,5 miljard aan rente, goed voor 74 procent van de totale inkomsten van de bank. Ondanks de gestegen rentebaten, kwam de rentemarge afgelopen kwartaal wel terecht op een dieptepunt, zoals de onderstaande grafiek laat zien.

Rentemarge ING per kwartaal

Bron: ING

ING noemt een paar oorzaken van de lage rentemarge. Zo zegt de bank dat het minder aflosboetes ontving voor hypotheken (die komen ten goede aan de rentebaten). De scherp gestegen rente betekent dat het minder aantrekkelijk is om een hypotheek vervroegd af te lossen. Toch denkt de bank dat de extra aflossingen in de komende kwartalen zullen bijtrekken.

Verder gaf ING in het persbericht toe dat de lagere rentemarge ook werd veroorzaakt doordat de spaartegoeden – schulden voor ING – sneller stegen dan de verstrekte leningen aan klanten, bezittingen van de bank die zo belangrijk zijn voor de rente-inkomsten.

Geld van banken rolt naar de ECB
Dat laatste is sinds het uitbreken van de pandemie een terugkerend thema. De balans van ING groeide dankzij consumenten die geld overhielden en stallen bij de bank. Zo ook afgelopen kwartaal, toen Nederlandse particulieren verantwoordelijk waren voor het grootste deel van de 12 miljard euro balansgroei.

Tegelijkertijd bleek het voor ING moeilijk om een bestemming te vinden voor deze gelden. De onderstaande grafiek laat zien waar de bank steeds de extra miljarden onderbracht die het sinds eind 2019 kreeg toevertrouwd.

Verandering activa op balans ING sinds eind 2019

Bron: ING, berekeningen VEB

Cumulatieve verandering balansposten sinds eind 2019 in miljoenen euro’s. ‘Overige balansgroei’ is een restpost die bestaat uit onder meer staatsobligaties, interbancaire leningen, en geld dat de eigen handelaren gebruiken.

De twee grafieken in dit artikel zijn gerelateerd. ING’s rentemarge zakte sinds 2019 mede doordat het meer geld stalde bij de Europese Centrale Bank. Het moest daarop de afgelopen twee jaar rente bijleggen. Het volume aan uitstaande leningen groeide over die periode minder hard. Dit zette ook de rentemarge onder druk.

Als de 73 miljard euro die de bank extra bij de ECB stalde tegen een rentemarge van 2 procent uitgeleend zou zijn, dan lag de rentemarge van de bank als geheel niet op 1,36 procent, maar op 1,54 procent. Dit lijkt een klein verschil, maar zou de netto jaarwinst met circa 30 cent per aandeel verhogen. Ter vergelijking: voor 2022 verwachten analisten een winst van 1,05 euro per aandeel.

Als het afgelopen halfjaar iets liet zien, is het dat de rentemarge lastig te verbeteren is. De recente renteverhoging door de ECB helpt deels om uit deze situatie te komen.

Een balansverkleining door de centrale bank zou meer effect hebben. Dat ruimt overtollige liquiditeit (geld) in het bankensysteem op en zorgt voor een betere balans tussen vraag naar en aanbod van krediet. Het is onbekend wanneer de ECB hieraan gaat beginnen. Pas sinds vorige maand is een einde gekomen aan het netto aankopen van nieuwe obligaties waarmee in 2014 werd gestart.